Seminarium pt. „Zagrożenia ekosystemów leśnych- kęski i przeciwdziałanie”

Instytut Badawczy Leśnictwa zaprasza do udziału w seminarium podsumowującym projekt edukacyjny pt. „Zagrożenia ekosystemów leśnych – klęski i przeciwdziałanie”.

Ostatnie dwa szkolenia Liderów Edukacji Leśnej!

Do końca października br., podczas 16 szkoleń edukatorzy z Instytut Badawczy Leśnictwa przeszkolili ponad 650 osób. Do końca realizacji Projektu w planie mamy już tylko dwa szkolenia – są jeszcze wolne miejsca!

Konferencja naukowa pt. ZAGROŻENIA EKOSYSTEMÓW LEŚNYCH

   Konferencja naukowa pt. „Zagrożenia ekosystemów leśnych” odbyła się 12 czerwca 2023 r. w siedzibie Instytutu Badawczego Leśnictwa w Sękocinie Starym. Konferencja zorganizowana została w formie hybrydowej, z możliwością uczestnictwa poprzez platformę ZOOM. W spotkaniu uczestniczyło ponad 70 osób, z czego około 40 uczestniczyło w formie online.

   Zebranych uczestników powitał prof. dr hab. Jacek Hilszczański, Dyrektor Instytutu Badawczego Leśnictwa.

Prof. dr hab. Jacek Hilszczański, Dyrektor Instytutu Badawczego Leśnictwa

Dr hab. Janusz Czerepko, prof. IBL, Zakład Ekologii Lasu (IBL) w wykładzie dotyczącym „Zagrożenia siedlisk leśnych”, w pierwszej części swojego wystąpienia przybliżył uczestnikom spotkania definicje siedliska leśnego oraz czynników, które to siedlisko kształtują. Jako najbardziej istotne wymienił: klimat, glebę oraz lokalizację (położenie) w terenie. Następnie przestawił terminologię klasyfikacji siedlisk leśnych: typu siedliskowego lasu, zespołu roślinnego oraz siedliska przyrodniczego w ujęciu programu Natura 2000.

Dr hab. Janusz Czerepko, prof. IBL, Zakład Ekologii Lasu (IBL)

    Jako najbardziej istotne zagrożenia siedlisk leśnych Prelegent wskazał:

  • zmiany klimatu w rozumieniu ich wpływu na warunki środowiskowe np. glebowe, powietrza oraz temperaturę siedlisk, takie jak globalny wzrost temperatury i koncentracja gazów cieplarnianych;
  • wylesienia oraz zmiany formy użytkowania gruntów leśnych, w tym potrzeby związane z rozbudową infrastruktury, budownictwa, zaniechanie użytkowania gruntów rolniczych;
  • zanieczyszczenia przemysłowe wody i gleby, wprowadzające do środowiska substancje chemiczne powodujące wyłączenie siedlisk z pełnionych wcześniej funkcji użytkowania i powodujące ich degradację;
  • gospodarkę leśną prowadzoną przez człowieka, która ma wpływ na zasoby węgla organicznego w przyrodzie oraz ich trwałość i dynamikę przekształceń, które mogą decydować zarówno o trwałości siedlisk, ale także stanowić zagrożenia; w tym historyczne i współczesne formy użytkowania ekosystemów.

   Dr hab. Janusz Czerepko jako bardzo wrażliwe na zagrożenia siedliska wymienił mokradła, głównie bagienne obszary, jak olsy i łęgi. Spośród mokradeł wskazał, że 80% siedlisk jest obecnie silnie przekształconych. Zmiany klimatu są przy tym zarówno przyczyną, jak i konsekwencją zaniku i zniekształceń siedlisk leśnych, na skutek występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych (susze, gradacje, pożary, huragany).

   Prelegent, jako implikacje dla praktyki leśnej, przedstawił:

  • agroleśnictwo, mające na celu m.in. przywracanie ekstensywnego zagospodarowania siedlisk leśnych, które może być szansą dla zachowania typów siedliskowych lasów zagrożonych wyginięciem (np. świetlistych i kwaśnych dąbrów), jak i możliwością rozwoju obszarów wiejskich;
  • stosowanie metod zagospodarowania w jak najmniejszym stopniu ingerujących w warunki siedliskowe, szczególnie przy wykorzystaniu naturalnego odnowienia (też odroślowego), co sprzyja zachowaniu właściwości i funkcji siedlisk leśnych;
  • maksymalizację bioróżnorodności leśnej w często mało zróżnicowanych siedliskowo krajobrazach leśnych, która wymaga zróżnicowania reżimów gospodarki leśnej w czasie i przestrzeni.

   Prelegent zwrócił uwagę, że należy wyróżniać siedliska rzadkie, bez względu na ich areał, aby można było skutecznie je chronić przed zanikaniem, np. niewielkie obszarowo siedliska górskie jak jaworzyny w kompleksie z buczynami.

            Prof. dr hab. Jerzy M. Gutowski, Zakład Lasów Naturalnych w Białowieży (IBL) przedstawił zagrożenia ekosystemów leśnych wynikające z żywiołu OGIEŃ, którego działanie w przyrodzie, wbrew powszechnym oczekiwaniom nie zawsze może oznaczać zniszczenie (klęskę): referat pt. „Pożar lasu – czy to zawsze klęska?”.

Prof. dr hab. Jerzy M. Gutowski, Zakład Lasów Naturalnych w Białowieży (IBL)

Prelegent omówił we wstępie rodzaje pożarów lasu i ich wpływ na ekosystemy: ziemne (podziemne), przyziemne (dolne; pokrywy glebowej), wierzchołkowe (górne) oraz pojedynczych drzew. Jak wskazuje Prelegent, Polska zaliczana jest do krajów o średnim ryzyku zagrożenia pożarowego lasu – ze stosunkowo dużą liczbą pożarów o niewielkiej powierzchni. Skutki pożarów lasu mają wpływ na:

  • atmosferę – powodują wzrost stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze (metan, tlenki węgla, azotu i siarki), anomalie meteorologiczne (gwałtowne burze, zmniejszenie opadów), pogorszenie warunków życia i zdrowia ludzi;
  • drzewostan i pokrywę gleby, co przyczynia się do: częściowego lub całkowitego zniszczenia roślin lub ich osłabienia, strat w świecie zwierząt, zakłócenia stosunków dominacyjnych, zniszczenia środowisk życia, niszczenie świata grzybów;
  • glebę, co wpływa na degradację pokrywy gleby, pogorszenie właściwości biologicznych na skutek wskutek zniszczenia jej mikroflory, zakłócenie procesu powstawania próchnicy.

   Prof. dr hab. Jerzy M. Gutowski zauważył, że skutki pożarów mogą mieć pozytywne konsekwencje dla ekosystemów leśnych, do których należą:

  • możliwość odnowienia się niektórych gatunków drzew (np. Pinus banksiana, ponderosa, Quercus macrocarpa);
  • pojawienie się nowych środowisk dla różnych organizmów;
  • zwiększenie bogactwa gatunkowego o gatunki pirofilne;
  • usuwanie gromadzącego się w lesie „paliwa” (pożary kontrolowane), co zapobiega powstawaniu pożarów o charakterze katastrofalnym;
  • zapobieganie sukcesji lasu w otwartych krajobrazach (preria, step, murawy kserotermiczne, wrzosowiska).

   Następnie Prelegent, na przykładzie pożarów w Puszczy Białowieskiej oraz w Nadleśnictwie Płaska, przybliżył ich znaczenie ekologiczne dla sukcesji chrząszczy saproksylicznych oraz pirofilnych. Badania prowadzono w latach 2020-2022 (3 lata), w 5 strefach, o różnej intensywności pożaru. Dokonano pomiaru miąższości drzewostanu i zasobności martwego drewna w porównywanych środowiskach, aby ocenić potencjalną bazę rozwojową dla chrząszczy saproksylicznych. Niemal we wszystkich latach obserwacji stwierdzono wyższe bogactwo gatunkowe i liczbę chrząszczy na powierzchni po pożarowej, niż na sąsiedniej powierzchni kontrolnej. Wystąpienie podsumowane zostało wnioskami, które wskazują m.in., że:

  • pożary pokrywy glebowej boru sosnowo-świerkowego w Białowieskim Parku Narodowym oraz w Puszczy Augustowskiej nie wpłynęły znacząco na skalę obumierania drzew w otoczeniu pożarzyska, a ich wpływ ograniczył się tylko do powierzchni objętej ogniem;
  • jako potencjalne szkodniki drzewostanów sosnowo-świerkowych uszkodzonych przez pożar w północno-wschodniej Polsce można brać pod uwagę (Hylobiusabietis, Ips duplicatus, sexdentatus, I. typographus, Pityogeneschalcographus, Polygraphus poligraphus i Trypodendron lineatum);
  • pożary mają pozytywny wpływ na kształtowanie się różnorodności gatunkowej chrząszczy saproksylicznych, zapewniają też miejsce i warunki bytowania gatunkom pirofilnym, w tym cennym faunistyczne. Z punktu widzenia ochrony przyrody ich powtarzalna obecność w krajobrazie leśnym jest niezbędna dla zachowania bioróżnorodności;
  • należałoby rozważyć stosowanie w naszym kraju kontrolowanego wypalania pokrywy glebowej pewnych powierzchni leśnych, aby zapewnić odpowiednie środowisko życia i miejsce rozwoju dla rzadkich i ginących gatunków pirofilnych, w tym chrząszczy „naturowych”, co do których Polska jest zobowiązana do zachowania w niepogorszonym stanie ich siedlisk i populacji.

   Prof. dr hab. Jerzy M. Gutowski podsumował swoje wystąpienie stwierdzeniem, że pożary pokrywy glebowej, na niewielkiej powierzchni, mogą być jednym z narzędzi ochrony przyrody, a możliwość stosowania kontrolowanych pożarów lasów powinna być wprowadzona do polskiego prawodawstwa, z czasem i do praktyki. Kontrolowane pożary (prescribed burning) lasu są stosowane są w różnych częściach świata, zarówno w ochronie przyrody, jak i w ochronie lasu (m.in. Australia, USA, Kanada, Japonia, RPA, Portugalia, Hiszpania, Francja, Włochy, Grecja, Norwegia, Szwecja, Finlandia).

      Prof. dr hab. Wojciech Grodzki, Zakład Lasów Górskich w Krakowie (IBL), zapoznał uczestników Konferencji z „Zagrożeniami ekosystemów leśnych w górach”. Zagrożenia te, jak podkreślił Prelegent, dotyczą w praktyce powierzchni leśnej w zarządzie LP – 686 tys. ha; 4 RDLP, 50 nadleśnictw, 8 parków narodowych.

Prof. dr hab. Wojciech Grodzki, Zakład Lasów Górskich w Krakowie (IBL)

   Prof. dr hab. Wojciech Grodzki problematykę zagrożeń ekosystemów górskich przedstawił w aspekcie wpływu poszczególnych żywiołów: wody, ognia i wiatru. Woda, Jego zdaniem, nie powoduje większych zniszczeń w ekosystemach, natomiast efektem jej nadmiaru mogą być osuwiska gleby oraz zniszczenia elementów infrastruktury, jak: drogi i przepusty wodne. Mapa zagrożenia pożarowego Polski monitorowana przez Instytut Badawczy Leśnictwa nie obejmuje punktów kontrolnych w górach, gdzie zagrożenie pożarami jest niskie bądź znikome. Jednak pożary występują w ekosystemach górskich na skutek działalności ludzkiej. Natomiast, jak zauważył Prelegent, wiatr i śnieg w szczególności stanowią bardzo silne zagrożenie. Wiatrołomy i wiatrowały są zjawiskiem bardzo częstym w górach, jednak z różnym nasileniem zależnie od roku. Zjawiska lawinowe mają charakter zagrożeń bardzo lokalnych. Wiatr, jest przyczyną ubytku aparatu asymilacyjnego na skutek nasilenia emisji przemysłowych i obłamywania gałęzi. W efekcie następuje osłabienie drzew i nasila się defoliacja powodowana przez owady. Drzewa powalone, stanowią środowisko życia wielu gatunków owadów kambio- i ksylofagicznych. Skutki tych zagrożeń można podzielić na:

  • bezpośrednie: traty surowca, materiał lęgowy owadów kambio- i ksylofagicznych, przerwanie ciągłości kompleksów leśnych;
  • pośrednie: osłabienie drzew, które przetrwały, naderwane systemy korzeniowe, stres spowodowany nagłym odsłonięciem, wzrost zagrożenia rozrodem owadów.

   Prelegent, jako bardzo istotne zagrożenie, wymienił skutki zmian klimatycznych, do których należy susza. Jest to ogromne zagrożenie dla obecnie najczęściej występującego w składzie gatunkowym świerka, którego już teraz można zaliczyć do „przegranych” – jak zauważył Profesor Wojciech Grodzki. Kryzys zdrowotności – podatność na gradacje, epifitozy i rozpad drzewostanów, prawdopodobne podwyższenie pięter roślinności w górach oraz przemiany składy gatunkowego, wymienił jako kolejne skutki zmian klimatycznych. Na przykładzie badań nad kornikiem drukarzem Ips typographus (L.) przedstawił wyniki badań zdolności do rójki oraz tempo rozwoju stadiów przedimaginalnych, które są zależne od temperatury. Skutki gorącego i suchego lata oraz ciepłej jesieni wpływają na: przyśpieszenie rozwoju, zwiększenie liczby generacji, większe zdolności rozrodcze, zimowanie pod korą w stadium chrząszcza, słabą obronę świerka i wzrost zagrożenia gradacjami.

   Na koniec swojego wystąpienia Prof. dr hab. Wojciech Grodzki wyraził zaniepokojenie konsekwencjami objęcia ochroną ścisłą znacznych obszarów leśnych Polski, to jest wdrożenie jednego z celów unijnej Strategii na rzecz bioróżnorodności do 2030 roku – objęcie ścisłą ochroną 10% obszarów lądowych, w tym wszystkich pozostałych w UE lasów pierwotnych i starodrzewów. W przypadku zaniechania zabiegów ochronnych zagrożenie zamieraniem może objąć, Jego zdaniem, drzewostany świerkowe co najmniej od II klasy wieku (ok. 400 tys. ha) o zapasie 95,7 mln m3, a gdyby doszło do niekontrolowanego rozrodu „drobnych” korników – także drzewostany w I klasie wieku (dalsze ok. 30 tys. ha i 250 tys. m3).

       Dr hab. Błażej Przybylski, prof. APS, Akademia Pedagogiki Specjalnej omówił „Globalne zagrożenia w ocenie młodzieży akademickiej”, w wykładzie przygotowanym we współpracy z dr hab. Emilią Janeczko, prof. SGGW. Badania dotyczyły odniesienia ankietowanych do realnych zagrożeń w przyszłości i jak podkreślił Prelegent, mają one charakter badań naukowych. Dr hab. Błażej Przybylski podał teoretyczne podstawy prowadzenia tego typu badań. Jak zaznaczył w badaniach można odnieść się do przyszłości życzeniowych zdarzeń czy też zdarzeń prawdopodobnych. Jak zauważył Prelegent, nie ma jednej „przyszłości”, a preferencje co do niej mogą mieć charakter zdarzeń pozytywnych lub negatywnych. Zagrożenia stanowią w ocenie przyszłości  powszechność występowania, przy tym istnieje możliwość do kumulacji i ich współwystępowania.

Dr hab. Błażej Przybylski, prof. APS, Akademia Pedagogiki Specjalnej

Celem prezentowanych badań była identyfikacja zagrożeń dla ładu społecznego w perspektywie narodowej. W badaniach pozyskiwano opinie studentek i studentów na temat prawdopodobieństwa wystąpienia oraz siły potencjalnego wpływu wybranych zagrożeń globalnych na ład społeczny w Polsce w perspektywie kolejnego dziesięciolecia od momentu realizacji badania. Narzędzie badawcze stanowił autorski kwestionariusz ankiety, w którym wymieniono 39 zagrożeń, gdzie 6 stanowiły z nich zagrożenia środowiskowe:

  • skażenie środowiska naturalnego;
  • ekstremalne zjawiska pogodowe (klęski żywiołowe, np. powodzie, huragany itp.),
  • zmiany klimatu;
  • katastrofy środowiskowe spowodowane przez człowieka;
  • upadek ekosystemów i utrata bioróżnorodności;
  • eksploatacja zasobów naturalnych.

   Badania zapoczątkowano w 2018  r., to jest przed pandemią Covid-19, i w pierwszym roku badań metodą audytoryjną brali udział studenci licznych uczelni (APS, SGH, UM, SGGW, PW i SGGW), dalsze badania w latach 2020 i 2022 prowadzono online. Wyniki badań, prowadzone dla najbardziej różnorodnej grupy studentów (2018 r.), wskazały zagrożenia środowiskowe, jako te o największej sile wpływu na przyszłość naszego kraju. W skali od 1 do 5, wśród zagrożeń środowiskowych najwyżej oceniane było prawdopodobieństwo wystąpienia zmian klimatycznych (3,58), na kolejnych miejscach: skażenie środowiska naturalnego (3,50), eksploatacja zasobów naturalnych (3,46), katastrofy środowiskowe spowodowane przez człowieka (3,44), ekstremalne zjawiska pogodowe (klęski żywiołowe, np. powodzie, huragany itp.) (3,14) oraz upadek ekosystemów i utrata bioróżnorodności (2,96). Wyniki ankiet przeprowadzone w latach 2018-2022, wśród studentów tylko pedagogiki (APS) również zmiany klimatyczne, skażenie środowiska naturalnego oraz katastrofy środowiskowe, wskazywały jako najbardziej istotne. Dr hab. Błażej Przybylski podsumował wyniki prezentowanych badań w aspekcie społecznych konsekwencji rosnącego przekonania o nieuchronności wystąpienia części zagrożeń i ich katastroficznym wpływie na ład społeczny w Polsce. Jak zauważył od 2018 roku obserwujemy systematyczny wzrost oceny prawdopodobieństwa wystąpienia i siły potencjalnego wpływu zagrożeń globalnych w ogólnym ujęciu, co również niesie liczne konsekwencje społeczne.  Kwestie środowiskowe stanowią element wzorca tożsamościowego młodzieży. Wysokie miejsca zagrożeń środowiskowych, które (jak się wydaje) jeszcze kilkadziesiąt, kilkanaście lat temu byłyby na bardzo odległych miejscach, albo nawet nie zostałyby uwzględnione w kwestionariuszu, stanowi tego stwierdzenia podstawę. Nie tylko dostrzeganie, lecz także przeżywanie spraw środowiskowych i zagrożeń klimatycznych (emocje, gorąca tematyka codziennych rozmów, poczucie depresji klimatycznej), stają się wyróżnikami wzorca tożsamościowego młodych.

   Po wygłoszeniu czterech referatów przyszedł czas na dyskusję, którą moderowali: dr hab. Małgorzata Sułkowska, prof. IBL (Zakład Hodowli Lasu i Genetyki Drzew Leśnych) i dr inż. Artur Rutkiewicz (Zakład Ochrony Lasu, IBL). Uczestnicy konferencji online mogli zadawać pytania na czacie platformy Zoom.

Dr hab. Małgorzata Sułkowska, prof. IBL i dr inż. Artur Rutkiewicz – moderatorzy dyskusji

Spotkanie zakończył Artur Sawicki, kierownik Projektu, dziękując prelegentom i uczestnikom w Konferencji za udział i interesujący wkład w dyskusję.

Artur Sawicki, kierownik Projektu pt. „Zagrożenia ekosystemów leśnych – klęski i przeciwdziałanie”

Konferencja została przygotowana w ramach projektu edukacyjnego pt. „Zagrożenia ekosystemów leśnych – klęski i przeciwdziałanie”, dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Opracowanie: Małgorzata Sułkowska

Zdjęcia: arch. IBL

Zaproszenie na konferencję naukową pt. ZAGROŻENIA EKOSYSTEMÓW LEŚNYCH

Konferencja odbędzie się 12 czerwca 2023 r. (poniedziałek) w godz. 10.00-14.00 w sali konferencyjnej (parter budynku B) w Instytucie Badawczym Leśnictwa w Sękocinie Starym.

Udział w konferencji jest również dostępny online na platformie Zoom.

Kliknij poniższy link, aby dołączyć do webinaru:

https://zoom.us/j/93359951305?pwd=bWNOOUlhS1p2MzVqZVA3ak1QNHE1UT09

Kod dostępu: 524096

Serdecznie zapraszamy!

Piknik rodzinny pt. EKOSYSTEMY LEŚNE I ŻYWIOŁY

Instytut Badawczy Leśnictwa serdecznie zaprasza wszystkich chętnych do wzięcia udziału w Pikniku Rodzinnym, który odbędzie się w dniach 2-3 czerwca br. (piątek-sobota) w godz. 9.30-14.30 w Sękocinie Starym (ul. Braci Leśnej 3).

Piknik pt. EKOSYSTEMY LEŚNE I ŻYWIOŁY jest realizowany w ramach projektu „Zagrożenia ekosystemów leśnych – klęski i przeciwdziałanie” i jest dofinansowany ze środków Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

W ramach Pikniku przewidujemy:

  • Ognisko z pieczeniem kiełbasek,
  • Loty dronami (w piątek),
  • Wiatr zagrożeniem dla lasu?
  • Quizy, gry i zabawy na trawie,
  • Z koszykiem na grzyby,
  • „Co gryzie drzewa leśne” – żerowiska owadów,
  • „Żywioły w lesie” – edukacyjne gry planszowe i karciane,
  • Strażackie kręgle

i wiele, wiele innych atrakcji…

Nasi edukatorzy i naukowcy w przystępny sposób przekażą wiedzę przyrodniczo-leśną, w kontekście „czterech żywiołów” – zmian klimatycznych, które w znaczący sposób wpływają nie tylko na życie ludzi na Ziemi, ale także na ekosystemy leśne.

Zapewniamy ciepły posiłek przy ognisku (kiełbaski z rusztu). Strój terenowy mile widziany.

Serdecznie zapraszamy!

Więcej informacji – tel. 530 505 610

Finał centralny konkursu pt. „Leśni Poskramiacze Żywiołów”

16 grudnia 2022 r. w siedzibie Instytutu Badawczego Leśnictwa odbył się finał centralny ogólnopolskiego konkursu wiedzy pt. „Leśni Poskramiacze Żywiołów”.

Konkurs był skierowany do młodzieży ze szkół ponadpodstawowych, a jego celem była popularyzacja problematyki klęsk żywiołowych w lasach w aspekcie przyczyn występowania różnego typu zagrożeń ekosystemów leśnych oraz możliwych sposobów przeciwdziałania im.

Przewodniczący Jury Konkursu dr hab. Tomasz Mokrzycki oraz puchary Złotego, Srebrnego i Brązowego Poskramiacza Żywiołów

Do Sękocina Starego przybyło ponad 80 uczniów liceów ogólnokształcących i techników leśnych, aby powalczyć o tytuł: Złotego, Srebrnego i Brązowego Poskramiacza Żywiołów. Konkurs jest jednym z zadań przewidzianych w projekcie pt. „Zagrożenia ekosystemów leśnych – klęski i przeciwdziałanie”, finansowanym przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach programu priorytetowego nr 5.5 „Edukacja ekologiczna”. Wszystkich przybyłych przywitał prof. dr hab. Jacek Hilszczański – dyrektor IBL i Artur Sawicki – Kierownik Projektu.

Prof. dr hab. Jacek Hilszczański – dyrektor IBL i Artur Sawicki – Kierownik Projektu

Ogółem w konkursie wzięło udział 114 uczniów z 9 szkół ponadpodstawowych. W pierwszym etapie uczniowie rozwiązywali w swoich szkołach nadesłane testy z pytaniami ułożonymi przez autorów projektu, obejmujące zagadnienia zagrożenia lasu przez różne czynniki, sprowadzone do starożytnej klasyfikacji 4 żywiołów: wody, ognia, ziemi i powietrza. Zmieściły się w tym kwestie uszkodzeń lasu przez pożary, powodzie, susze, owady, grzyby, zwierzynę, wiatr czy śnieg. Na podstawie oceny tego pierwszego testu wyłoniono finalistów, których zaproszono na drugi etap do siedziby Instytutu Badawczego Leśnictwa w Sękocinie.

W finale centralnym konkursu wzięła udział młodzież z ośrodków szkolnych z: Białowieży, Brynka, Garbatki-Letnisko, Kędzierzyna-Koźle, Łukowa, Piekar Śląskich i Tucholi

Na finał centralny przybyło ponad 80 uczniów z 7 szkół średnich, w tym najliczniejsza ekipa z Technikum Leśnego w Tucholi (29 osób). Finałowy konkurs składał się z części ustnej i pisemnej. W części pisemnej rozdano uczniom testy o odpowiednio wyższym stopniu trudności, na których rozwiązanie dostali godzinę. Nad prawidłowością przebiegu Konkursu czuwał zespół projektowy, w osobach: dr inż. Magdalena Janek, dr inż. Artur Rutkiewicz, dr inż. Adam Wójcicki, dr inż. Tadeusz Zachara i mgr inż. Artur Sawicki.

Jury i członkowie projektu podczas sprawdzania testów pisemnych

W celu poprawnego przebiegu finału centralnego konkursu oraz wyłonienia finalistów zostało powołane 5-osobowe Jury Konkursu, w skład którego weszli:

  • dr hab. Tomasz Mokrzycki – Wydział Leśny SGGW, członek Komitetu Głównego Olimpiady Wiedzy Ekologicznej (Przewodniczący),
  • dr Anna Zawadzka – Stowarzyszenie Edukatorów Leśnych, Katedra Leśnictwa i Ekologii Lasu Uniwersytetu Warmińsko -Mazurskiego w Olsztynie,
  • dr inż. Aneta Sławińska – Stowarzyszenie Edukatorów Leśnych, Wydział Ochrony Lasu w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Lublinie,
  • mgr inż. Piotr Gzowski – inżynier nadzoru w Nadleśnictwo Chojnów,
  • Adam Darwicki – leśny globtroter, przewodnik i wolontariusz Kampinoskiego Parku Narodowego.
Członek Jury Pani dr inż. Aneta Sławińska – Stowarzyszenie Edukatorów Leśnych, Wydział Ochrony Lasu w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Lublinie

W przerwie jury konkursu dokonało sprawdzenia wyników i na ich podstawie wyłoniło najlepszą dziesiątkę, w której znalazło się po troje przedstawicieli Techników Leśnych w Brynku i Tucholi oraz I LO w Piekarach Śląskich, a także 1 reprezentant Technikum Leśnego w Białowieży. Ich zadaniem było odpowiedzieć ustnie na zestaw 3 wylosowanych pytań problemowych. Każda odpowiedź uczestnika była oceniana przez jurorów w skali 6-punktowej (0-5) i suma punktów przyznanych przez nich stanowiła dorobek części ustnej. W oczekiwaniu na wyniki, na wyraźne życzenie uczestników, otwarto do zwiedzania Salę Historii IBL i było to pierwsze jej udostępnienie po koronawirusowej wymuszonej przerwie.

Uczniowie techników leśnych podczas zwiedzania Sali Historii Instytutu Badawczego Leśnictwa

Ostatecznie, mimo silnej konkurencji ze strony uczniów techników leśnych, zwyciężczynią okazała się Zosia Koba z I LO w Piekarach Śląskich, która zdobyła 71 punktów na 75 możliwych, zdobywając tytuł „Złotego Pogromcy Żywiołów”. Drugie miejsce i tytuł „Srebrnego Pogromcy Żywiołów” przypadł Szymonowi Kameli (70 pkt.), a trzecie („Brązowy Pogromca Żywiołów”) – Jakubowi Kopyciokowi (65 pkt.) – obaj reprezentowali Technikum Leśne w Brynku.

Moment nadania Zosi Kobie tytułu „Złotego Poskramiacza Żywiołów” oraz nieukrywana radość zwyciężczyni i jej opiekunki Pani Anny Krzeszowiak po ogłoszeniu wyników konkursu
Tytuł Złotego Poskramiacza Żywiołów powędrował do LO w Piekarach Śląskich, natomiast Srebrnego i Brązowego – do Technikum Leśnego w Brynku

Przyznano też nagrody zespołowe dla najlepszych szkół. Fundatorem wszystkich nagród dla zwycięzców, jak i wszystkich uczestników finału centralnego, o łącznej wartości ok. 12.000 zł był sponsor projektu – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Nagrody indywidualne stanowiły książki i albumy przyrodnicze wydane przez Oficynę Wydawniczą OIKOS oraz zestawy skał i minerałów, zaś zespołowe (dla szkół) – książki i albumy z Oficyny Wydawniczej MULTICO oraz mapy Polski do zawieszenia w gabinetach szkolnych.

Nagrody indywidualne dla uczniów za zajęcie I-III miejsca oraz dla szkół przez nich reprezentowanych wyniosły ok. 6.000 zł i były ufundowane przez NFOŚiGW

Projekt realizowany jest od 2019 roku i ma się zakończyć się w połowie 2023 roku. W planie znajdują się jeszcze szkolenia liderów edukacji, którzy w swoim środowisku będą szerzyć przyswojoną wiedzę. W ramach projektu cały czas funkcjonuje też strona internetowa www.zywiolywlasach.pl. Można na niej uzyskać informacje o planowanych akcjach, pobrać materiały popularyzujące wiedzę leśną lub też podyskutować z ekspertem na forum dyskusyjnym.

Pamiątkowe zdjęcie uczestników i organizatorów Konkursu pt. „Leśni Poskramiacze Żywiołów”

„LEŚNI POSKRAMIACZE ŻYWIOŁÓW” – wyniki I etapu konkursu wiedzy

W dniach 16-17 listopada br. w Instytucie Badawczym Leśnictwa zebrała się komisja Konkursu Wiedzy pt. „Leśni Poskramiacze Żywiołów” w celu przeprowadzenia oceny nadesłanych prac pisemnych i wyłonienia finalistów Etapu II – centralnego.

Komisja w składzie:

1. Adam Wójcicki (Zakład Lasów Górskich IBL) – Przewodniczący

2. Magdalena Janek (Zakład Hodowli Lasu i Genetyki Drzew Leśnych IBL) – Członek

3. Tadeusz Zachara (Zakład Hodowli Lasu i Genetyki Drzew Leśnych IBL) – Członek

4. Artur Sawicki (Informacja Naukowa i Promocja IBL, kierownik Projektu) – Członek

stwierdziła, co następuje:

1) Swój udział w Konkursie, w regulaminowym czasie, zgłosiło się 9 szkół średnich, które przesłały zgłoszenia łącznie 114 uczniów. Są to: Technikum Leśne w Białowieży, Technikum Leśne w Tucholi, Zespół Szkół Leśnych i Ekologicznych w Brynku, Zespół Szkół Drzewnych i Leśnych w Garbatce-Letnisku, I Liceum Ogólnokształcące w Kędzierzyn-Koźlu, V Liceum Ogólnokształcące w Lublinie, AZS I Liceum Ogólnokształcące w Piekarach Śląskich, Zespół Szkół nr 2 w Lubartowie i Zespół Szkół nr 3 w Łukowie.

2) Wszystkie ww. szkoły w terminie otrzymały pakiety konkursowe, składające się z: testów, egzemplarzy regulaminu konkursu, plakatów konkursowych, broszur i folderów projektowych. Pakiety zostały wysłane listami poleconymi za potwierdzeniem odbioru, na nazwiska dyrektorów szkół. Otrzymanie pakietów zostało potwierdzone drogą mailową lub telefonicznie przez przedstawicieli szkół odpowiedzialnych za przeprowadzenie konkursu w szkołach.

3) W dniu 7 listopada br. o godz. 10.00 we wszystkich szkołach odbył się test pisemny I etapu konkursu, za którego sprawne przeprowadzenie odpowiadali dyrektorzy szkół. Żadna ze szkół nie zgłosiła problemów z przeprowadzeniem tego etapu konkursu.

4) Do dnia 16 listopada br. tj. dnia rozpoczęcia pracy komisji, wpłynęło 9 pakietów zawierających 103 rozwiązane przez uczniów testy.

5) W dniach 16-17 listopada br. 4-osobowa komisja sprawdziła wszystkie testy, przyznając punkty za udzielone odpowiedzi. Liczba otrzymanych przez uczniów punktów wyniosła od 22,5 pkt. do 62,0 pkt. (maksymalnie można było zdobyć 70 pkt.).

6) Zgodnie z Regulaminem Konkursu VI. Organizacja Konkursu, pkt. 4: „Do uczestnictwa w Etapie II Konkursu kwalifikuje się stu uczestników, którzy uzyskali najwięcej punktów. (…) Organizator zastrzega sobie prawo do dopuszczenia do Etapu II liczbę uczestników przekraczającą 100 osób”. Ponieważ testy rozwiązało i nadesłało 103 uczniów, Komisja postanowiła dopuścić wszystkich uczniów do Etapu II, który odbędzie się 16 grudnia br. w siedzibie Instytutu Badawczego Leśnictwa w Sękocinie Starym.

O wynikach konkursu wszystkie szkoły zostaną powiadomione (mailem, telefonicznie i pisemnie).

Serdecznie dziękujemy Leśnym Poskramiaczom Żywiołów za udział w I etapie konkursu i przejścia do finału. Wszystkim życzymy powodzenia w finale centralnym!
Darz Bór!

Seminarium naukowe pt. „Zagrożenia ekosystemów leśnych – klęski i przeciwdziałanie”

14 października 2022 r. w Instytucie Badawczym Leśnictwa w Sękocinie Starym odbyło się seminarium pt. „Zagrożenia ekosystemów leśnych – klęski i przeciwdziałanie”.

Seminarium zorganizowane zostało w formie hybrydowej, z możliwością uczestnictwa poprzez platformę ZOOM. W spotkaniu uczestniczyło 65 osób, z czego połowa osób uczestniczyła w formie on-line. Uczestników seminarium powitał prof. dr hab. Jacek Hilszczański, Dyrektor Instytutu Badawczego Leśnictwa.

Dyrektor Instytutu Badawczego Leśnictwa prof. dr hab. Jacek Hilszczański

Na wstępie Artur Sawicki, kierownik projektu edukacyjnego pt. „Zagrożenia ekosystemów leśnych – klęski i przeciwdziałanie”, w kilku zdaniach przedstawił założenia i dotychczas osiągnięte efekty ekologiczne.

Kierownik projektu edukacyjnego pt. „Zagrożenia ekosystemów leśnych – klęski i przeciwdziałanie” Artur Sawicki

Jako pierwszy swój referat wygłosił Pan Bartosz Pewniak, p.o. Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu. W prezentacji dotyczącej zagrożeń ekosystemów leśnych w zakresie „żywiołu powietrze”, zwrócił uwagę na nieprzewidywalność oceny wystąpienia tego czynnika. W wyniku szkód powodowanych przez ten żywioł, głównie na skutek huraganowych wiatrów w ciągu ostatnich 20 lat, szczególnie wysokie straty w 2017 roku poniosły drzewostany z RDLP w Toruniu, Gdańsku, Poznaniu i Szczecinku. Silnym uszkodzeniom ulegały także drzewostany liściaste. Prelegent zwrócił również uwagę na ogromną przydatność w ocenie ryzyka wystąpienia szkód od wiatru potencjalnej mapy zagrożeń w drzewostanach, opracowanej przez prof. dr. hab. Arkadiusza Bruchwalda i dr hab. Elżbietę Dmyterko. Prelegent podkreślił potrzebę odpowiedniego doboru gatunków drzew przy zakładaniu upraw leśnych, z uwzględnieniem drzew zdolnych do wykształcania korzeni palowych. Apelował również, aby system korzeniowy sadzonek na w szkółkach nie był przycinany, gdyż to w przyszłości utrudnia drzewkom wytworzenie korzenia palowego. Także stosowanie rębni gniazdowej, przy jednoczesnym właściwym kształtowaniu granicy polno-leśnej, może wzmocnić ochronę drzewostanów przed skutkami huraganowych wiatrów.

p.o. Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu Bartosz Pewniak

Pan Krzysztof Rostek, naczelnik Wydziału Hodowli Lasu z Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych (DGLP) przedstawił zagrożenia ekosystemów leśnych wynikające z działalności żywiołu wody. Wbrew oczekiwaniom to nie nadmiar, a niedobór wody stanowi ogromne zagrożenie dla ciągłości i trwałości ekosystemów leśnych. Obecnie szczególnie zagrożone są lasy obszaru Wielkopolski i Polski Centralnej. Susza, jaką obserwujemy, może wywołana być nie tylko przez brak wody w atmosferze, ale również poprzez wystąpienie suszy hydrologicznej. Jak wskazuje Prelegent, jedynym skutecznym sposobem zaradzenia zagrożeniom ze strony żywiołu wody, wydaje się być realizowanie programów usprawniających możliwości retencji wody w lasach, skali lokalnej, jak i krajowej. Potencjalne błędy w regulacji  stosunków wodnych w ekosystemach powodować mogą melioracje odwadniające tereny leśne, w tym funkcjonowanie rowów melioracyjnych bez sprawnych zastawek regulujących poziom wody.

Naczelnik Wydziału Hodowli Lasu z Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych Krzysztof Rostek

Pani Agnieszka Hamera-Dzierżanowska z Wydziału Ochrony Lasu DGLP zapoznała uczestników seminarium z zagrożeniami powodowanymi przez w zakresie żywiołu „ziemi”, ze szczególnym uwzględnieniem czynników biotycznych. Zagrożenia te dotyczą nie tylko wstrząsów sejsmicznych, których praktycznie nie obserwujemy w Polsce od XVIII wieku, odnotowując jedynie zapadliska gleby na terenach poprzemysłowych. Jednak jako największe zagrożenie dla trwałości polskich lasów Prelegentka wymieniła zjawiska gradacyjne owadów i synergiczne oddziaływanie czynników takich jak grzyby i owady, przy nasileniu zjawisk katastroficznych wzmaganych zjawiskami klimatycznymi. Obserwowane często w ostatnich latach wysokie temperatury w okresach letnim i zimowym, nasiliły gradacje m.in. kornika ostrozębnego czy przypłaszczka granatka, jak również przyczyniły się do ekspansji półpasożytniczej jemioły w drzewostanach iglastych. Ponadto kompleks tzw. posuchy w igliwiu przyczynia się dodatkowo dodatkowo do rozwoju wielu patogenów.

Agnieszka Hamera-Dzierżanowska z Wydziału Ochrony Lasu DGLP

Pan Jan Kaczmarowski z Wydziału Ochrony Lasu DGLP omówił praktyczne problemy zagrożenia ekosystemów leśnych od ognia. Prelegent zauważył, że korzystny wpływ pożarów na eliminację chrząszczy szkodników z ekosystemów leśnych w krajach skandynawskich, gdzie stosuje się kontrolowane wypalanie. Kontrolowane wypalanie może też przynosić korzystne efekty w niektórych ekosystemach. Takie podejście stosuje się w Polsce od 2015 roku podczas kontrolowanego wypalania wrzosowisk, co znacznie przyspiesza ich regenerację. Prelegent wskazał, że zanikanie tradycyjnych form użytkowania gruntów, w tym wypasu bydła w lasach powoduje, że wzrasta udział materiału palnego. Warto dlatego przeznaczać środki na cele prewencyjne, by zapobiegać pożarom przypadkowym w lasach i ograniczyć w nich ilość materiału palnego. Do nich zalicza się m.in. pasy przeciwpożarowe, które stanowią przerwę w ciągłości materiału palnego. Środki prewencyjne powszechnie stosowane są w Lasach Państwowych, jednak w lasach własności prywatnej jest ich o wiele za mało. Prelegent przedstawił alarmujące informacje, że 80% pożarów obecnie inicjowanych jest w lasach prywatnych.

Jan Kaczmarowski z Wydziału Ochrony Lasu DGLP

Spotkanie zakończył Artur Sawicki, dziękując prelegentom i uczestnikom za udział w seminarium. Prof. dr hab. Jacek Hilszczański Dyrektor Instytutu Badawczego Leśnictwa podsumowując tematykę seminarium stwierdził, że konieczne jest wieloaspektowe spojrzenie na znaczenie wszystkich żywiołów w ekosystemach leśnych. Zauważył przy tym, że szczególną uwagę należy zwrócić na możliwość wykorzystania żywiołów na rzecz ochrony lasów, w tym żywiołu ogień, do redukcji wybuchu potencjalnych pożarów niekontrolowanych. Jednak obraz polskich lasów Jego zdaniem pozwala ocenić, że funkcjonują one prawidłowo, w dużej mierze dzięki fachowości leśników, gotowych do podejmowania wyzwań wobec nowych, nie znanych dotychczas zagrożeń.

Głos w dyskusji zabrał m.in. dr inż. Paweł Przybylski z Zakładu Hodowli Lasu i Genetyki Drzew Leśnych IBL

Seminarium zostało przygotowane w ramach projektu edukacyjnego pt. „Zagrożenia ekosystemów leśnych – klęski i przeciwdziałanie”, dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Opracowanie: dr hab. Małgorzata Sułkowska

Zdjęcia: arch. IBL

Żywioły w lasach / wystawa w Muzeum SGGW

Wystawa jest efektem ogólnopolskiego konkursu fotograficznego w ramach projektu edukacyjnego pt. “Zagrożenia ekosystemów leśnych – klęski i przeciwdziałanie” dofinansowanego ze środków NFOŚiGW, a realizowanego przez IBL.

Projekt ma na celu edukację dotyczącą przyczyn i skutków klęsk żywiołowych oraz działań podejmowanych przez leśników w celu zachowania trwałości i ciągłości lasów w Polsce.

Szczegóły projektu na stronie: www.zywiolywlasach.pl

Kurator wystawy: Artur Sawicki, IBL

Początek spotkania 28.10.2022 o godz. 14:00 w hallu z Galerią Rektorów SGGW, bud. 48, wejście C, I piętro, ul. Nowoursynowska 161.

KONKURS WIEDZY „LEŚNI POSKRAMIACZE ŻYWIOŁÓW”

Konkurs wiedzy dla szkół średnich pt. „Leśni Poskramiacze żywiołów” odbywa się w okresie: wrzesień 2022 r. – grudzień 2022 r. Termin nadsyłania zgłoszeń do udziału w Konkursie: 24 października 2022 r.

Więcej informacji w zakładce KONKURSY:
https://www.zywiolywlasach.pl/konkursy/konkurs-wiedzy-lesni-poskramiacze-zywiolow/

Szanowni Państwo,
Instytut Badawczy Leśnictwa ogłasza konkurs dla uczniów szkół ponadpodstawowych, w tym: liceów ogólnokształcących, techników leśnych, rolniczych i ogrodniczych pt. „Leśni Poskramiacze Żywiołów”.

Konkurs jest organizowany w ramach realizacji projektu edukacyjnego „Zagrożenia ekosystemów leśnych – klęski i przeciwdziałanie” i dofinansowany ze środków Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Ważne terminy:
24 października 2022 r.* – nieprzekraczalny termin nadsyłania deklaracji i akceptacji,
7 listopada 2022 r. – Etap I (eliminacje szkolne) o godzinie 10.00,
30 listopada 2022 r. – powiadomienie o wynikach Etapu I oraz kwalifikacje do Etapu II, poinformowanie szkół oraz zakwalifikowanych uczestników,
16 grudnia 2022 r. – Etap II (centralny) w siedzibie IBL w Sękocinie Starym.

Łączna wartość nagród rzeczowych dla laureatów I, II i III miejsca oraz szkół przez nich reprezentowanych wynosi 6.000,00 zł.

Formularze zgłoszeniowe i więcej informacji na witrynie projektu w zakładce KONKURSY:
https://www.zywiolywlasach.pl/konkursy/konkurs-wiedzy-lesni-poskramiacze-zywiolow/

*Termin nadsyłania deklaracji udziału w Konkursie został wydłużony o 10 dni (z 14 na 24 października 2022 r.)